Մոտավորապես երկրորդ տարում ես մեր մեջ ինչ-որ քիմիա զգացի. Ռոբերտ Քոչարյանը՝ Պուտինի մասին

«Կոմերսանտի» հատուկ թղթակից Վլադիմիր Սոլովյովին տված հարցազրույցում նախկին նախագահը պատմել է, թե երբ է բարեկամացել Ռուսաստանի առաջնորդի հետ, և որքան ամուր է իրենց ընկերությունը, ինչու է վստահ իր հաջողության մեջ և ումն է համարում Ղրիմը:

-Հայաստանում արդեն եղել է ղեկավար, ով քաղաքականությունից ավելի քան տասը տարի հեռանալուց հետո փորձեց վերադառնալ: Ի նկատի ունեմ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին 2008թ.: Դա վերածվեց մի իրադարձության, որի արձագանքը Ձեր շուրջ ներկայի իրավիճակն է: Այդ առիթով Ձեզ մոտ կասկածներ չե՞ն առաջանում: Դա կարող է անհեռանկարային լինել (ինքներդ ասացիք, որ այն ժամանակ Տեր-Պետրոսյանը պարտվեց ընտրություններում), կամ այնքան էլ լավ չավարտվել:

-Իմ ուսերին երկու նախագահություն կա՝ Ղարաբաղում և այստեղ՝ Հայաստանում: Եվ արդյունքներից ելնելով՝ բավականին հաջող: Հարցն այն չէ, որ ես իշխանություն եմ փնտրում: Ես այն տասը տարի չեմ փնտրել: Բոլոր հնարավոր կարիերային բարձունքներն իմ կողմից հաղթահարված են: Այո, ես կուզեի, որ ինձ դիմեն «պարոն նախագահ», ոչ թե «պարոն վարչապետ», առաջինն ավելի լավ է հնչում: Սակայն հարցը որևէ պաշտոն զբաղեցնելու ձգտումը չէ, այլ հստակ գիտակցումը, որ այժմ տեղի ունեցողն ուղղակի անթույլատրելի է երկրի համար: Դա քեզ ընդհանրապես այլ կերպ է մոտիվացնում: Լինել մի կողմում և անտարբեր լինել այն ամենի նկատմամբ, ինչ հիմա կատարվում է, ես ինձ դա ուղղակի չէի ների:

-Ինչպիսի՞ն եք տեսնում Ձեր դերը: Դուք ցանկանում եք լոկոմոտի՞վ լինել, ով կքաշի ուրիշներին՝ Ձեր տեսանկյունից ավելի արժանիներին, թե՞ ինքներդ եք հավակնում պետության գործընթացները ղեկավարել:

-Այդ տարբերակներից յուրաքանչյուրը հնարավոր է: Սակայն ինչ եմ ես արդեն արել. ցույց եմ տվել գնահատող հասարակությանը, որ պետք չէ վախենալ, պետք է արտահայտել սեփական տեսակետը, պետք է պայքարել այդ տեսակետի համար: Այդ առումով ես արդեն ինչ-որ բանի հասել եմ: Հայաստանում ներկայում մթնոլորտն այնպիսին չէ, ինչ երկու ամիս առաջ:

-Իսկ ինչպիսի՞ն է մթնոլորտը:

-Եղե՞լ, թե՞ կա:

-Հիմա: Ինչպիսին էր՝ ես տեսել եմ. կար էյֆորիա, ուրախություն:

-Նախ՝ պետք է վերջապես սկսել աշխատել: Մտածել տնտեսության մասին, ստեղծել աշխատատեղեր, մտածել երկրի անվտանգության մասին: Ես տեսնում եմ, որ հիմա լրատվամիջոցներն իրենց բացարձակ այլ կերպ են պահում, հիմա հնչում են ընդհանրապես այլ տեսակետներ այն մասին, ինչ տեղի է ունենում: Մեկ ու կես, երկու ամիս առաջ այլ իրավիճակ էր:

Էյֆորիա՝ հասարակության մի մասի մոտ և անզգայացում՝ հասարակության այն մասի մոտ, որը վերլուծում է, մտածում, հասկանում ինչ-որ գործողությունների, միտումների հետևանքները: Հիմա հասարակության այդ մասը արտահայտվում է ամբողջ ձայնով, և, ես կարծում եմ, որ դա կշարունակվի: Այդտեղ, կարծում եմ, էական դեր կատարեց իմ դիրքորոշումը: Դա նույնպես փաստ է:

-Դուք ասում էիք, որ առաջացել է վտանգ պետականությանը, վտանգ պետական ինստիտուտներին և անգամ վտանգ անվտանգությանը: Ինչո՞վ է այն արտահայտվում:

-Մենք ապրում ենք բարդ, պայթյունավտանգ տարածաշրջանում: Մենք չորս հարևան ունենք, որոնցից երկուսի հետ սահմանները փակ են: Մեկի հետ բացակայում են դիվանագիտական հարաբերությունները, և պատմական խնդիրների և փոխադարձ անընդունելիության մեծ բեռ կա: Մյուս կողմից, մեզ մոտ «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն» իրավիճակ է:

Սակայն սա պոտենցիալ պատերազմ է, որը կարող է ցանկացած պահի բռնկվել: Ցանկացած անզգույշ քայլ աշխարհաքաղաքական առաջնահերթություններում ուղղակի վտանգ է երկրի անվտանգությանը: -Եկեք պարզ խոսենք. Դուք նկատի ունեք, որ նոր իշխանությունները արևմտամե՞տ են:

-Հարցն այն չէ, որ նրանք արևմտամետ են: Ես անգամ չէի խոսի արևմտամետ կամ ռուսամետ ուղղվածության մասին: Պետք է խոսել իրողության մասին: Կա՞ արդյոք հնարավորություն խոսել մեր անվտանգության մասին կոորդինատների այլ համակարգում: Որքա՞ն է դա իրական: Մեզ բոլորիս կսկսենք անվանել հայամետ քաղաքական գործիչներ:

Սակայն, լինելով հայամետ, մենք կարող ենք խորապես սխալվել առաջնահերթությունների ընտրության մեջ: Այդ պատճառով ես ձեռնպահ կմնայի «ռուսամետ» կամ «արևմտամետ» կլիշեներից: Խոսքն այն է, ինչպես ենք մենք ընկալում կոորդինատների այն համակարգը, որտեղ գտնվում ենք: Ճի՞շտ ենք այն ընկալում: Եղել են բացարձակ անընդունելի քայլեր, և հիմա փորձում են դա ուղղել: Որքան է դա անկեղծ, ցույց կտա ժամանակը:

-Ձեր հարցազրույցներից մեկում մի նախադասություն կարդացի, որ ներկայիս իշխանությունները փորձում են երկիրը շրջել 180 աստիճան: Դուք նկատի ունեիք աշխարհաքաղաքականությունը, թե՞ այլ բան:

-Նախ և առաջ աշխարհաքաղաքականությունը:

-Որտե՞ղ են ցանկանում այն շրջել: Նիկոլ Փաշինյանը ժամանեց Մոսկվա Վլադիմիր Պուտինի մոտ և ասաց, որ Ռուսաստանի հետ հիանալի հարաբերություններ են, և Ռուսաստանը ռազմավարական գործընկեր է:

-Նա ցանկանում է ուղղել այն տպավորությունը, որ թողել է իր առաջին քայլերից հետո և իր նախկին ամբողջ գործունեությունից:

-Հաճախ լինում է, որ քաղաքական գործիչը իշխանության համար պայքարի ընթացքում ասում է մի բան, սակայն հետո նրա իշխանությունը սկսում է ինչ-որ կերպ ձևավորել:

-Հենց դա էլ ինձ անհանգստացնում է: Դա նշանակում է անհետևողականություն, նշանակում է, որ որոշակի հանգամանքներում այն նույն կերպ կարող է վերաձևավորվել: Այդպիսի հատկանիշներ հաճախ են հանդիպում քաղաքական գործիչների մոտ, սակայն քաղաքական գործչի և պետական գործչի միջև տարբերությունն այն է, որ վերջինս որոշումներ ընդունելիս մտածում է երկար, ռազմավարորեն:

-Կարո՞ղ եք ասել հեղաշրջման հատկանիշները:

-Ինձ համար ընդհանրապես անհասկանալի է հայկական կողմի մասնակցությունը ի դեմս առաջին դեմքի Բրյուսելում ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին: Մասնակցություն՝ միջանցքներում ինչ-որ սելֆիների համար:

-Վլադիմիր Պուտինը մասնակցում էր ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին, ինչպես նաև Դմիտրի Մեդվեդևը:

-Դրանք այլ ժամանակներ էին: Ես նույնպես մասնակցել եմ ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին, սակայն այն ժամանակ Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի համատեղ ծրագրերը ավելի շատ էին, քան ՆԱՏՕ-ի և Հայաստանի: Չկար նման հակադարձություն, այլ կար փոխգործակցության վեկտոր դաշինքի և Ռուսաստանի միջև: Այն իրավիճակում, երբ խզված են անգամ կապերը, , նման ընդգծված մասնակցությունը որոշակի ազդակ է:

Արդյոք դա արվել է չհասկանալու պատճառով, թե նպատակաուղղված՝ ես չգիտեմ: Սակայն դա հարցեր է առաջացնում: Նրանք, ովքեր կարծում են, որ մենք անվտանգության հարցերով գտնվում ենք կոորդինատների մի համակարգում, որն առավել արդյունավետ է ապահովում մեր անվտանգությունը, անհանգստացած են: Դա բնական անհանգստություն է:

-Կա՞ն արդյոք հարցեր, որոնցում Ձեր և Նիկոլ Փաշինյանի տեսակետները համընկնում են:

-Շատ հարցերում ես ընդհանրապես չգիտեմ նրա դիրքորոշումը:

-Ինձ թվում էր, որ Ղարաբաղի հարցում Դուք նման կարծիք ունեք: Նա ասում է, որ Ադրբեջանին զիջումներ չեն լինելու, Դուք նույնպես պահպանում էիք կոշտ ուղին:

-Ես Ղարաբաղի հարցով երկար բանակցություններ եմ տարել՝ դեռևս լինելով Ղարաբաղի նախագահ: Ցանկացած բանակցություններ ավելի լավ են, քան ցանկացած պատերազմ: Հարցն այն չէ, որ պետք է դիրքավորվել և կարգախոսներ ասել, որոնք ոգևորված ամբոխը կընկալի պոպուլիստական կերպով:

Պետք է իրականացնել պատասխանատու քաղաքականություն, որի ընթացքում ավելի քիչ կկրակեն շփման գծում, և որի դեպքում դու սկզբունքորեն չես հանձնի քո դիրքերը: Խոսքը նուրբ դիվանագիտական պրոֆեսիոնալ աշխատանքի մասին է:

Դա այն թեման չէ, որ դարձնես հանրահավաքային քննարկումների առարկա: Ցանկացած անզգուշություն անպայման արձագանք կստանա շփման գծում կրակի ինտենսիվությամբ՝ այսօր խրամատներում գտնվողների կյանքի համար վտանգով: Պետք է ուղղակի հրաժարվել դրանից:

Հատկապես մարդիկ, ովքեր բանակում չեն ծառայել և կյանքում առաջնագծում չեն եղել, ովքեր խուսափել են բանակում ծառայությունից: Այսօր կառավարությունում համարյա չկան ծառայած մարդիկ: Բնականաբար, որևէ սկզբունքային բանակցային դիրք հանձնել չի կարելի, սակայն կարգավորման խնդիրը դարձնել պոպուլիստական թեմա՝ շատ վտանգավոր է:

-Նիկոլ Փաշինյանը Ձեզ և Սերժ Սարգսյանին անվանել է քաղաքական դիակներ: Գարնանային իրադարձություններից հետո տպավորություն էր, որ նախկինում իշխանության եղած անձանցից ոչ մեկ ոչ մի հնարավորություն չունի: Ի՞նչը Ձեզ ստիպեց մտածել, որ կարող եք վերադառնալ քաղաքականություն և հաջողել:

-Ինչի՞ց է նա՝ պարոն Փաշինյանն, այդքան մտահոգ: Նրա բոլոր ցույցերը կիսով չափ նվիրված են իմ թեմային: Որտեղի՞ց է այդ անհանգստությունը, եթե չկա քաղաքական գործոն՝ ի դեմ Քոչարյանի: Ի՞նչ է կատարվում:

-Հարցի պատասխանն ունե՞ք:

-Կարծում եմ՝ յուրաքանչյուր ողջամիտ մարդ հասկանում է պատասխանը: Նրան խիստ անհանգստացնում է, ինչպես ես եմ հասկանում, իմ նախագահական կառավարման ժամանակ ձեռք բերված արդյունքները: Եվ հասարակության զգալի մասը հասկանում է, որ ես ի վիճակի եմ դա կրկին անել:

Ամենագլխավորն այն չէ, ինչ եղել է անցյալում, այլ այն, ինչ կարող ես անել ապագայում: Ի՞նչ ենք ստացել այսօր: Հասարակության բաժանում սպիտակների և սևերի: Վախեցրել ենք ոչ միայն սեփական, այլ նաև օտարերկրյա ներդրողներին: Հիմնական սննդատեսակների գների կտրուկ աճ, հասկանալի տնտեսական քաղաքականության բացարձակ բացակայություն:

Ոչ ոք չգիտի՝ ինչ է կառավարության այս նոր անդամների գլուխում: Դա նշանակում է անորոշություն, իսկ գումարներն անորոշությունից փախչում են: Դա լրիվ հակառակն է նրա, ինչ կար իմ ժամանակ: Եվ լրիվ հակառակն է այն բանի, թե ինչպես են մարդիկ պատկերացնում ինձ նախագահի դերում. որոշակիություն, կանխատեսելիություն, կարգ, տնտեսական աճ:

Ամբողջական հոդվածը՝ «Կոմերսանտին»