Վթար Կարմիր ծովում. կարո՞ղ են մի խումբ գրոհայիններ մարդկությանը թողնել առանց ինտերնետի
Վերջերս ամբողջ աշխարհում խափանվեցին ամենահայտնի սոցիալական ցանցերը, որոնք, զուգադիպությամբ, գրեթե համընկան Կարմիր ծովում ստորջրյա ինտերնետ մալուխների վնասման հետ։ Bavnews.am-ը պարզել է, թե արդյոք գրոհայինների խումբն իսկապես կարող է հանգեցնել ինտերնետ ցանցի գլոբալ «խավարմանը»:
Երեքշաբթի օրը՝ մարտի 5-ին, Facebook սոցիալական ցանցում մեծ խափանում տեղի ունեցավ։ Օգտատերերն ամբողջ աշխարհից հայտնել են, որ իրենց «դուրս են հանել» իրենց հաշիվներից և չեն կարողանում հաղորդագրություններ ուղարկել կամ թարմացնել հավելվածների էջերը։
Ըստ Downdetector-ի՝ ձախողման գագաթնակետին ծառայությունը ստացել է ավելի քան կես միլիոն հաղորդագրություն Facebook-ի հետ կապված խնդիրների մասին և գրեթե 100 հազար՝ Instagram-ում։ Meta-ի մյուս հավելվածները՝ WhatsApp-ն ու Threads-ը նույնպես խափանվել էին, սակայն նրանց աշխատանքում ձախողումը ավելի քիչ գլոբալ էր։
«Տեխնիկական խնդրի պատճառով մարդիկ դժվարանում էին մուտք գործել մեր ծառայություններից մի քանիսը: Մենք խնդիրը լուծել ենք… և ներողություն ենք խնդրում անհարմարությունների համար»,- գրել է Meta-ի խոսնակ Էնդի Սթոունը X սոցիալական ցանցի իր էջում (նախկինում՝ Twitter):
Հատկանշական է, որ համաշխարհային սոցցանցերի խափանումից քիչ առաջ կտրվել են Կարմիր ծովի հատակով անցնող մի քանի ստորջրյա ինտերնետ մալուխներ, որոնք կապում են Եվրոպան, Ասիան և Աֆրիկան։ Մասնավորապես, անջատվել են Ասիա-Աֆրիկա-Եվրոպա, Europe India Gateway, Seacom/Tata TGN-Gulf մալուխային համակարգերը։
HGC-ի տվյալներով՝ միջադեպի հետևանքով տուժել է Ասիայի և Եվրոպայի միջև ինտերնետ տրաֆիկի 25%-ը։ Վթարի հետևանքները մեղմելու նպատակով այն ուղղվել է այլընտրանքային երթուղիներ՝ ցամաքային և ստորջրյա այլ հաղորդակցություններ։
Բայց որո՞նք են այս ստորջրյա ինտերնետ մալուխները և ինչո՞ւ են դրանք այդքան կարևոր: Իսկ ճի՞շտ է Meta ընկերության գլոբալ ձախողումը կապել ստորջրյա ենթակառուցվածքի վնասների հետ։ Եկեք ամեն ինչ մաս-մաս ուսումնասիրենք:
Ստորջրյա հաղորդակցություններ
Ստորջրյա մալուխները տեղեկատվական ենթակառուցվածքի հիմնական տարրերից են, որոնք ապահովում են աշխարհի միջմայրցամաքային տրաֆիկի 90%-ը:
Ընդհանուր առմամբ, մոլորակի վրա, ըստ տարբեր գնահատականների, կա 380-ից մինչև 500 մալուխ՝ ավելի քան 1,2 միլիոն կիլոմետր ընդհանուր երկարությամբ: Մոտավորապես նույն հեռավորությունը պետք է անցնի Լուսին հասնելու համար՝ երեք անգամ:
Կարմիր ծովում կա 17 տարբեր ինտերնետ մալուխներ։ Եթե դրանք բոլորը վնասվեին, ապա Եվրոպայի, Հյուսիսային և Արևելյան Աֆրիկայի, Հնդկաստանի և Արևելյան Ասիայի միջև հաղորդակցությունը կխափանվեր։
Աշխարհի առաջին ստորջրյա օպտիկամանրաթելային մալուխը անցկացվել է Ատլանտյան օվկիանոսի հատակին դեռևս 1989 թվականին: Եվ այդ ժամանակից ի վեր օվկիանոսի հատակին ինտերնետ ենթակառուցվածքը մշտապես զարգանում է:
Այսօր աշխարհի գրեթե բոլոր ստորջրյա մալուխները պատկանում են մասնավոր ընկերություններին` հեռահաղորդակցության օպերատորներին կամ ներդրողներին: Միայն մոտ մեկ տոկոսն է մասամբ կամ ամբողջությամբ պատկանում պետություններին:
«Բոլոր ստորջրյա անդրմայրցամաքային ինտերնետ մալուխների մոտ 66%-ը պատկանում է չորս հսկաներին՝ Microsoft-ին, Google-ին, Amazon-ին, Meta-ին», – ասում է կիբերանվտանգության մասնագետ Կոնստանտին Կորսունը Facebook-ում:
Մեկ պարզ ինտերնետ մալուխը բաղկացած է ներքին օպտիկական միջուկից և պղնձե և պողպատե հաղորդիչներով: Նման մալուխները անցկացվում են այսպես կոչված «գութաններով» հագեցած հատուկ անոթների միջոցով. դրանց շնորհիվ փորվում է ստորջրյա հողի բարակ շերտ, որի մեջ տեղադրվում է օպտիկական մանրաթելը:
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ մալուխները գործնականում պաշտպանված չեն շրջակա միջավայրի ազդեցությունից, դրանք հաճախ վնասվում են ինչպես մարդկանց, այնպես էլ ստորջրյա բնակիչների, ինչպես նաև բնական երևույթների՝ երկրաշարժերի, փոթորիկների կողմից: Ըստ Միջազգային մալուխների պաշտպանության կոմիտեի՝ տարեկան գրանցվում է ստորջրյա ինտերնետ կապի մոտ 150 ծառայության խափանում:
Կարմիր ծովում վերջին միջադեպի պատճառները դեռ հետաքննվում են, բայց ամենահավանական վարկածներից մեկն այն է, որ դրանք միտումնավոր վնասվել են՝ Եմենի հութիների կողմից, որոնք երկար ամիսներ ահաբեկում են դեպի Սուեզի ջրանցք գնացող առևտրային նավերը։
«Փոթորիկ» Կարմիր ծովում
Աֆրիկյան Seacom հեռահաղորդակցության մալուխային օպերատորը, որի մալուխը վնասվել է, Associated Press-ին ասել է, որ «նախնական փորձարկումները ցույց են տալիս, որ տուժած հատվածը գտնվում է Եմենի ծովային իրավասության մեջ՝ Կարմիր ծովի հարավում»: Ինչը զարմանալի չէ՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանում լարված իրավիճակը։
Ավելին, դեռևս անցյալ ամիս Եմենի միջազգայնորեն ճանաչված կառավարությունը նախազգուշացրեց համաշխարհային հանրությանը, որ հութիները, ծովում առևտրային նավերի վրա ահաբեկչական հարձակումներից բացի, կարող են թիրախավորել նաև ստորջրյա հաղորդակցության ցանցերը:
Սակայն Իրանի կողմից աջակցվող զինյալները, ինչպես և սպասվում էր, չեն ընդունում իրենց մեղքը և նետերն ուղղում են Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի վրա, որոնք էլ իրենց հերթին հակահարվածներով պատասխանեցին հութիների անվերջ սադրանքներին։
Սակայն մինչ այժմ կողմերից ոչ մեկը չունի որևէ տեսության հաստատման ապացույց: Նույնիսկ հնարավոր է, որ մալուխները վնասելու մեջ ընդհանրապես չարամիտ դիտավորություն չի եղել, դրանք կարող էր հարվածվել նավերից մեկի խարիսխից, քանի որ նման սցենարը նույնպես հազվադեպ չէ։ Այնուամենայնիվ, դեռևս առեղծված է մնում, թե ինչպես են վնասվել միանգամից մի քանի մալուխներ։
Կարմիր ծովի հարավային նեղուցը երկար ժամանակ թույլ կետ է ստորջրյա ինտերնետ կապի համար՝ կապված բեռնափոխադրումների գերբեռնվածության հետ: Իսկ Եմենի հութիների գործունեությունը միայն սրում է իրավիճակը՝ մշտական ահաբեկչությունների պատճառով վնասված մալուխներն ավելի դժվար են վերանորոգվում։
Հեռահաղորդակցության Seacom ընկերությունը ծրագրում է սկսել վնասված կապի գծի վերանորոգումը 2024 թվականի երկրորդ եռամսյակում, հայտնում է The Wall Street Journal-ը։ Այնուամենայնիվ, հնարավոր է, որ ժամկետները փոխվեն տարածաշրջանային պատերազմների, վերանորոգման աշխատանքների թույլտվություն ստանալու երկար ժամանակների և նույնիսկ եղանակային պայմանների պատճառով:
Մինչդեռ մալուխային ընկերությունների համար Մերձավոր Արևելքում գործունեությունը գնալով ավելի դժվար և թանկ է դառնում: Ինչպես նշվում է WSJ-ում, այս տարվա սկզբին որոշ մալուխային նավերի ապահովագրման արժեքը զգալիորեն աճել է և հասել օրական 150 հազար դոլարի։
Համաշխարհային ինտերնետի խափանման հավանականությունը
Չնայած այն հանգամանքին, որ ստորջրյա ինտերնետ մալուխների վնասը գրեթե համընկել է Ցուկերբերգի սոցիալական ցանցերի հետ կապված խնդիրների հետ (և նույնիսկ կարճ անսարքություն Action հավելվածում), փորձագետները համոզված են, որ այս իրադարձությունները ոչ մի կերպ կապված չեն միմյանց հետ:
«Facebook-ի և Instagram-ի ձախողումը կապված չէ Կարմիր ծովում տիրող իրավիճակի հետ, սա Meta Corporation-ի ներքին խնդիրն է, որը ժամանակ առ ժամանակ կրկնվում է»,- ասում է հեռահաղորդակցության փորձագետ Ռոման Խիմիչը։
Իրոք, ինչպես նշում է Aljaseera-ն, սոցցանցի նմանատիպ ձախողումը տեղի է ունեցել 2021 թվականի հոկտեմբերին։
Ինչ վերաբերում է համաշխարհային ինտերնետ անվտանգությանը, չնայած ստորջրյա ինտերնետ մալուխների խոցելիությանը, փորձագետները հանգիստ են՝ Կարմիր ծովում տեղի ունեցած վերջին միջադեպն ի վիճակի չէ տապալելու համաշխարհային ինտերնետ ցանցը։
«Ընդհանուր առմամբ, աշխարհի մալուխային համակարգը նախագծված է այնպես, որ մի վայրում ընդմիջումը չդադարեցնի ամբողջ համակարգի աշխատանքը։ Դա ջրի պես է՝ եթե մի փոս փակես մի տեղ, այն կգտնի, թե որտեղ է հոսում մյուսներում։ Եթե մեկ մալուխը վնասված է, երթևեկությունն ավտոմատ կերպով վերաբաշխվում է մյուսներին։
«Այո, սա փոքր-ինչ մեծացնում է բեռը համակարգի գործող մասի վրա: Սակայն ժամանակի ընթացքում մալուխները վերականգնվում են: Եվ նույնիսկ նորերը դրվում։ Սովորաբար ընդմիջումներից ամենաշատը միացված են միայն մեկ մալուխ ունեցող կղզիային նահանգները»,- ֆեյսբուքյան իր էջում բացատրում է կիբերանվտանգության փորձագետ Կոնստանտին Կորսունը։
Տեսականորեն, ըստ փորձագետի, գրոհայիններն ունակ են ապակայունացնել ցանցը, բայց միևնույն ժամանակ նրանք իրենք են վտանգում անջատվել համաշխարհային ինտերնետից։
«Համաշխարհային ինտերնետը բավականին կայուն բան է, և դժվար է դրա վրա լրջորեն ազդել՝ կտրելով մի քանի ողնաշարային մալուխներ: Բայց ոչ անհնարին: Եվ ահաբեկչական տիպի երկրներն ավելի ու ավելի են փորձում օգտագործել դա»,-նշել է փորձագետը:
Սա նշանակում է, որ եթե անգամ Կարմիր ծովում բոլոր ստորջրյա մալուխները կտրվեն, մենք դեռ հաղորդակցություններ կունենանք։