Հայաստանում այցելելու լավագույն տեսարժան վայրերը

Հայաստանը հարուստ է իր տեսարժան վայրերով, այն մի երկիր է, որը եզակի կերպով համադրում է պատմական անցյալի հարուստ ժառանգությունը, մշակութային բազմազանությունը և բնության շքեղությունը։ Դարավոր պատմության հետքը վկայում է այն մասին, որ այստեղ են ծնունդ առել մեծ քաղաքակրթություններ ու մշակույթներ, որոնք իրենց ժառանգությունն են թողել անզուգական հուշարձանների ու ճարտարապետական կառույցների տեսքով։

Հայաստանում յուրաքանչյուր քաղաք ու գյուղ ունի իր պատմությունը՝ համեմված ավանդույթներով, գեղեցիկ լանդշաֆտներով և անկրկնելի հյուրասիրությամբ։

Այս ուղեցույցը նպատակ ունի ներկայացնել Հայաստանում տեսարժան վայրերը, որոնք անպայման արժե այցելել՝ սկսած հին վանական համալիրներից մինչև բնական հրաշալիքներ։

Հայաստանում լավագույն տեսարժան վայրերի ուղեցույց

1. Գեղարդի Վանք

Գեղարդի վանական համալիրը համարվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս։ Այն իր անզուգական ճարտարապետությամբ և գեղատեսիլ տեղակայությամբ գրավում է բազմաթիվ այցելուների։

Գեղարդը հիմնադրվել է 4-րդ դարում և հայտնի է նաև որպես Այրիվանք՝ «Ժայռի վանք»։ Ըստ ավանդության՝ այստեղ է պահվել Սուրբ Գեղարդը՝ նիզակը, որով խոցվել է Հիսուսը խաչելության ժամանակ։

2. Տաթևի Վանք և Տաթևեր ճոպանուղի

Հայաստան աշխարհը հարուստ է եկեղեցիներով ու պատմական հնագույն անձեռակերտ հուշարձաններով, տեսարժան վայրերով․ դրանցից ամենահրաշագեղը, թերևս Տաթևի վանական համալիրն է՝ կառուցված 9-րդ դարի վերջերին և 10-րդ դարի սկզբներին։

Տաթևի վանքը գտնվում է Վայոց Ձորում և հայտնի է ոչ միայն իր հոգևոր պատմությամբ, այլ նաև շրջապատված է անմոռանալի բնապատկերներով։ Տաթևերի ճոպանուղին համարվում է աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղին՝ իր շքեղ տեսարաններով։

3. Սևանա Լիճ

Սևանա լիճը Հայաստանի տեսարժան վայրերից մեկն է, գոհարն է, որտեղ կարելի է վայելել ջրի զովը և շրջապատի բնության գեղեցկությունը։ Ամռանը լիճը դառնում է կատարյալ հանգստի վայր։ Սևանա լիճը հիմնադրվել է շուրջ 5 միլիոն տարի առաջ, և այն ամենամեծ լիճն է Կովկասում։

Նրա մակերևույթի տարածքը կազմում է շուրջ 1,242 քառակուսի կիլոմետր, ինչը Սևանա լճին տալիս է ոչ միայն բնական գեղեցկություն, այլ նաև չափազանց կարևոր դերի տարբեր բնագավառներում՝ սկսած ջրային էկոհամակարգից մինչև տուրիզմ։

Սևանա լիճը ոչ միայն համարվում է տարածաշրջանի բնության համարվող գոհարներից մեկը, այլև Հայաստանի տնտեսական և մշակութային կարևորության կենտրոններից մեկն է։

4. Խոր Վիրապ

Խոր Վիրապը կրոնական կարևոր վայր է՝ կապված Գրիգոր Լուսավորչի պատմության հետ։ Այստեղից բացվում է հիանալի տեսարան դեպի Արարատ լեռը։

Վանքի առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ այն կառուցվել է պատմական վայրի՝ Խոր Վիրապի փոսին մոտ, որն ըստ ավանդության եղել է Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչի բանտը։

Վանքը բաղկացած է մի շարք եկեղեցիներից, ինչպես նաև միջնադարյան համալիրներից, որոնցից ամենահայտնին Սուրբ Գևորգ եկեղեցին է։ Վանքի տարածքում պահպանվում են նաև մի քանի պատմական սրահներ և սուրբ աղբյուրներ։

5. Նորավանք

Նորավանքը հայտնի է իր կարմիր ժայռերով շրջապատված վանքային համալիրով, որը գտնվում է Արենիի մոտ։ Սա հիանալի վայր է թե՛ պատմական այցերի, թե՛ գինու համտեսի համար։

Նորավանքի վանքը հայտնի է իր եզակի ճարտարապետությամբ և մանրակերտված դեկորներով։ Վանքի գլխավոր շենքերից է Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին (Նորավանք), որը կառուցվել է 1105 թվականին՝ Գրիգոր Մաշտոց անունով ճարտարապետի կողմից։

6. Դիլիջան

Հայտնի է որպես «Հայաստանի փոքրիկ Շվեյցարիա», Դիլիջանի տեսարժան վայրերը լցված է անտառներով, պատմական շինություններով և ավանդական գյուղական միջավայրով։

Դիլիջանը հայտնի է իր գեղատեսիլ բնությամբ, անտառապատ լեռներով և առողջարար մթնոլորտով։ Այս քաղաքը գտնվում է Աղստև գետի հովտում՝ շրջապատված ազգային պարկի կանաչապատ լանջերով, որոնք առաջարկում են զբոսաշրջիկներին բացառիկ գեղեցիկ տեսարաններ և հանգստություն։

7. Գառնու Հեթանոսական Տաճար

Հայաստանի միակ պահպանված հեթանոսական տաճարը, որը կառուցվել է մ.թ.ա. 1-ին դարում։ Տաճարը հայտնի է իր հռոմեական ոճով և գեղատեսիլ տեսարաններով։

Գառնու տաճարը կառուցվել է Տրդատ I թագավորի օրոք և նվիրվել է հեթանոսական աստված Միհրին՝ արևի, լույսի և արդարության աստծուն։ Տաճարը տեղակայված է բարձրադիր հարթակին, որը շրջապատված է խորը կիրճերով՝ ապահովելով հիանալի տեսարան դեպի Ազատ գետի կիրճը։

8. Ամբերդ

Ամբերդի ամրոցը և եկեղեցին գտնվում են Արագած լեռան լանջին և առաջարկում են պատմական և գեղագիտական նշանակություն ունեցող փորձառություններ՝ համակցված հիանալի բնապատկերների հետ։

Սա Հայաստանի ամենահին և լավագույն պահպանված ամրոցներից մեկն է, որը ներառում է բերդ, եկեղեցի և այլ կառուցվածքներ, որոնք պատմական և ռազմավարական նշանակություն են ունեցել միջնադարյան Հայաստանում։

Ամբերդի ամրոցի պատմությունը սկիզբ է առնում մ.թ. 7-րդ դարում, երբ այն կառուցվեց որպես պաշտպանական կառույց։ Այն ավելի ուշ՝ 10-13-րդ դարերում, վերակառուցվել է և դարձել Պահլավունի նախարարական տան նստավայրը։ Ամբերդը կարևոր դեր է խաղացել որպես ռազմական բերդ՝ պաշտպանելով Հայաստանի հյուսիսային սահմանները։

9. Արենիի Գինու Մառաններ

Արենիի տարածաշրջանը հայտնի է իր հին գինեգործական ավանդույթներով։ Այստեղ կարելի է այցելել գինու մառաններ, համտեսել տարբեր տեսակի գինիներ և ծանոթանալ գինեգործության պատմությանը։

Արենին՝ որպես գինեգործության կենտրոն, ունի հսկայական պատմական նշանակություն։ Արտազանվող հնագիտական գտածոների համաձայն՝ Արենին հաճախ համարվում է աշխարհի ամենահին գինեգործական կենտրոններից մեկը։

10. Սանահին և Հաղպատ

Այս երկու միջնադարյան վանական համալիրները ընդգրկված են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցուցակում։ Նրանք հայտնի են իրենց յուրահատուկ ճարտարապետությամբ և հարուստ պատմությամբ։

Սանահինի վանքն ավելի հին է, քան Հաղպատը, և այն հիմնադրվել է 10-րդ դարում՝ Բագրատունյաց թագավորության շրջանում։ Անունը «Սանահին» ենթադրում է «սա նրանից ավելի հին է»՝ հավանականորեն վկայակոչելով իր հնությունը Հաղպատի համեմատ։

Հաղպատն, իր հերթին, հիմնադրվել է 10-րդ դարի վերջին՝ որպես կրոնական ու կրթական կենտրոն։ Երկու համալիրներն էլ կարևոր դեր են խաղացել հայկական մշակույթի և կրթության զարգացման մեջ։ Դրանք եղել են հոգևոր և գիտական կենտրոններ, որտեղ ուսուցանվել են գրականություն, փիլիսոփայություն, աստվածաբանություն և այլ գիտություններ։

11. Զորաց քարեր

Զորաց քարերը հայտնի են իրենց մշակութային և պատմական կարևորությամբ։ Սրանք հսկայական քարե կառուցվածքներ են, որոնք ունեն դարավոր անցյալ։

Զորաց Քարերը կամ Քարահունջը հնագույն մեգալիթյան համալիր է, որը գտնվում է Սյունիքի մարզում՝ Գորիս քաղաքից մոտ 3 կմ հեռավորության վրա։ Այս հնավայրն իր տեղանքով և նշանակությամբ համեմատվում է հայտնի Սթոունհենջի հետ և ունի պատմական ու աստղագիտական մեծ հետաքրքրություն։

12. Սաղմոսավանք

Սաղմոսավանքը գտնվում է Քասախ գետի կիրճում և հայտնի է իր յուրահատուկ միջնադարյան ճարտարապետությամբ և շրջապատված գեղեցիկ բնությամբ։

Սաղմոսավանքը կառուցվել է Վաչե Վաչուտյան իշխանի հովանավորությամբ 1215 թվականին։ Վանքի հիմնական շինությունը՝ Սուրբ Սիոն եկեղեցին, հանդիսանում է համալիրի կենտրոնական կառույցը։

Այն հայտնի է իր ճարտարապետական առանձնահատկություններով, որոնք բնորոշ են միջնադարյան հայկական ճարտարապետությանը։ Վանքի շինությունները կառուցված են սրբատաշ բազալտից և առանձնանում են խաչքարերով ու հարթաքանդակներով։

13. Ջերմուկ

Ջերմուկը առողջարանային քաղաք է, Հայաստանի հանգստի և տեսարժան վայրերից մեկը, որը հայտնի է իր հանքային ջրերով և առողջարաններով։ Այստեղ այցելուները կարող են վայելել ջրային բուժումներ, թարմ օդ և զբոսնել գեղեցիկ քաղաքում։

Ջերմուկի ամենահայտնի առանձնահատկությունը նրա հանքային ջրերն են, որոնք ունեն բուժական հատկություններ։ Աղբյուրների ջրերը օգտագործվում են ինչպես խմելու, այնպես էլ բժշկական պրոցեդուրաների համար՝ բարելավելով մարսողական, նյարդային և մաշկային համակարգերի վիճակը։

Ջերմուկի ջրերն ունեն տարբեր ջերմաստիճան և բաղադրություն, ինչը հնարավորություն է տալիս դրանք օգտագործել տարբեր հիվանդությունների բուժման համար։

14. Լաստիվեր

Լաստիվերը Հայաստանի բնական ու պատմական հրաշքներից մեկն է, որը գտնվում է Տավուշի մարզում՝ Իջևանից մոտ 15 կմ հեռավորության վրա։ Այս գեղատեսիլ վայրն ընդգրկում է վիթխարի ջրվեժներ, քարանձավներ և անտառապատ լեռնային տարածքներ։

Լաստիվերը յուրահատուկ համադրություն է բնության գեղեցկության և պատմական նշանակության՝ հմայելով թե՛ տեղացիներին, թե՛ զբոսաշրջիկներին։

15. Գյումրի

Գյումրին հայտնի է իր յուրահատուկ մշակույթով, հումորով և արվեստով։ Այստեղ կարելի է այցելել պատմական թաղամասեր, վայելել տեղական ճաշատեսակներ և ծանոթանալ քաղաքի արվեստի ժառանգությանը։

Գյումրին Հայաստանի երկրորդ խոշորագույն քաղաքն է և Շիրակի մարզի կենտրոնը, որը հայտնի է իր պատմությամբ, մշակույթով ու արվեստով։ Քաղաքը գտնվում է երկրի հյուսիս-արևմուտքում՝ շուրջ 126 կմ հեռավորության վրա Երևանից։ Գյումրին հին հայկական քաղաքի օրինակ է՝ հարուստ պատմական ժառանգությամբ, ճարտարապետությամբ և մշակութային ավանդույթներով։

16. Շաքիի Ջրվեժ

Շաքիի ջրվեժը գտնվում է Սյունիքի մարզում և հիանալի վայր է բնական տեսարաններ սիրողների համար։ Ջրվեժը իր 18 մետր բարձրությամբ փափուկ ջրերի հոսքը՝ շրջապատված խիտ կանաչով, մի իսկական բնության հրաշք է։

Շաքիի ջրվեժը հայտնի է ոչ միայն իր գեղեցկությամբ, այլև նրա շուրջից տարածված ավանդազրույցներով ու լեգենդներով։ Այդ լեգենդներից մեկը պատմում է, որ այս ջրվեժը ստեղծվել է աստվածների հրամանով, երբ նրանք ցանկացել են պարգևել մարդկանց գեղեցկությունը և բնական մաքրությունը։ Ջրվեժի բարձրությունը 70 մետր է, և նրա ջուրը հոսում է առվի միջոցով, որը անցնում է մի քանի քարանձավների միջով՝ ստեղծելով չքնաղ բնական տեսարաններ։

17. Սարդարապատի Հուշահամալիր

Սարդարապատի հուշահամալիրը Հայաստանի պատմության կարևորագույն վայրերից մեկն է, որը նվիրված է 1918 թ. Սարդարապատի ճակատամարտի հաղթանակին։ Այստեղ այցելելով՝ դուք կզգաք հայ ժողովրդի ազատության և հերոսական պայքարի ոգին։

Սարդարապատի հուշահամալիրի տարածքում հիմնական շինությունը հանդիսանում է բարձրադիր հուշակոթողը, որը խորհրդանշում է Սարդարապատի հաղթանակը։ Այն գեղարվեստական կերպով ներկայացնում է հայ ժողովրդի կամքի ամուր բնույթը։ Հուշակոթողը ունի 3 խոշոր մաս՝ հրաշալիորեն մշակված և ճարտարապետական տեսք ունեցող բարձր միաբառարան, որը խորհրդանշում է հայոց վերելքը։

18. Ախթալայի Վանք

Ախթալայի վանքը Հայաստանի հյուսիսում՝ Լոռիի մարզում, Ախթալա գյուղում գտնվող միջնադարյան հուշարձաններից մեկն է։ Վանքը համարվում է հայկական միջնադարյան ճարտարապետության ուշագրավ օրինակներից մեկը, որն իր շինարարությամբ և պատմական նշանակությամբ շատ կարևոր տեղ է գրավում երկրի մշակութային ժառանգությունում։

Վանքը ստեղծվել է 12-13-րդ դարերում՝ իշխանների և եկեղեցականների կողմից, և ունի եզակի նշանակություն Լոռիի տարածքի պատմության մեջ։

Ախթալայի վանքը հիմնադրվել է միջնադարյան Լոռիի իշխանների կողմից՝ Կյուրիկյան իշխանատոհմի ներկայացուցիչների կողմից։ Այս տոհմը մեծ նշանակություն ուներ Հայաստանի արևելյան տարածքներում և հատկապես Լոռիում։ Վանքը կառուցվել է 12-րդ դարի վերջին՝ համաշխարհային մշակութային ժառանգություն հանդիսացող սուրբ շինություն, որը ծառայում էր ոչ միայն որպես կրոնական կենտրոն, այլ նաև որպես իշխանական նստավայր։

19. Հաղարծինի Վանք

Հաղարծինի վանական համալիրը գտնվում է Դիլիջանի ազգային պարկի՝ տեսարժան վայրերից մեկն է՝ ծածկված անտառների մեջ։ Այս վանքը միջնադարյան հայ ճարտարապետության անգին գոհար է՝ առաջարկելով հոգևոր հանգստություն և անմոռանալի տեսարաններ։

Հաղարծինի վանքը հիմնադրել են Լոռիի իշխանները՝ Կյուրիկյան տոհմի ներկայացուցիչները, որոնք 10-11-րդ դարերում վերահսկում էին Հայաստանի հյուսիսային տարածքները։ Վանքի գլխավոր գործառույթը եղել է ոչ միայն կրոնական ծիսակատարությունների վայր, այլև կրթության և մշակույթի կենտրոն։ Հաղարծինի վանքը կարևոր դեր է խաղացել նաև հայ եկեղեցու և պետության զարգացման գործում։

20. Ազատի ջրամբար

Ազատի ջրամբարը գտնվում է Հայաստանի հարավում՝ Սյունիքի մարզում, Ազատ գետի վրա, Գորիսից մոտ 15 կմ դեպի արևմուտք։ Այս ջրամբարը հանդիսանում է Սյունիքի ամենակարևոր և գեղեցիկ տեսարժան վայրերից մեկը, որը ոչ միայն ունի էկոլոգիական կարևորություն, այլև մեծ նշանակություն ունի էներգետիկ և գյուղատնտեսական ոլորտներում։ Ազատի ջրամբարը նույնպես էկոտուրիզմի ու բնապահպանական զբոսաշրջության հիմնական նպատակակետերից մեկն է։

Ազատի ջրամբարը կառուցվել է 1980-ական թվականներին՝ որպես ջրային պաշարների պահպանման և տարածքի ոռոգման համակարգ։ Այն կարևոր դեր է խաղում ինչպես գյուղատնտեսության մեջ, այնպես էլ վերականգնվող էներգիայի ոլորտում։

Այցելելով այս տեսարժան վայրերը՝ դուք հնարավորություն կունենաք ճանաչելու հայկական մշակույթի խորությունը, պատմության տարբեր շրջափուլերը, և այդ ամենի մեջ ներդաշնակորեն ի հայտ եկող բնության հրաշքները։

Աշխարհի տարբեր անկյուններից եկած մարդիկ կարող են տեսնել, թե ինչպիսի հիանալի մշակութային հարստություն և բնական գեղեցկություն ունի Հայաստանը։