Տարօրինակ մարդիկ են հայերը. խաղաղ ժամանակ մեկնում են ով որտեղ կարող է, բայց պատերազմի ժամանակ թողնում են ամեն ինչ և վերադառնում
Տարօրինակ մարդիկ են հայերը. խաղաղ ժամանակ մեկնում են ով որտեղ կարող է, բայց պատերազմի ժամանակ թողնում են ամեն ինչ և վերադառնում։
«Տվեք հայերին անպատերազմ 100 տարի, և նրանք շուռ կտան աշխարհը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Երևանում հուշանվերների ամենամեծ ընտրության վայրը «Վերնիսաժն» է։
Այդ տարածքի հարևանությամբ գտնվում է մի ոչ մեծ խնամված հրապարակ, որի կենտրոնում Գարեգին Նժդեհի արձանն է (իրականում հեղինակը սխալվում է. խոսքը Վարդան Մամիկոնյանի արձանի մասին է, սակայն նյութի սկզբի հատվածը հենց Նժդեհի մասին է-«Փաստ»), հենց այն մարդու արձանը, որի պատճառով վերջերս տհաճ խոսակցություն է եղել հայերի և ռուսների միջև։
Ամեն ինչ սկսվել է նրանից, որ Արմավիրի քաղաքային խորհրդի պատգամավոր Ալեքսեյ Վինոգրադովը մտել է հայկական եկեղեցու տարածք և սև ներկով ներկել Նժդեհի հիշատակի ցուցատախտակը։
Ռուսաստանում շատերը, այդ թվում քաղաքական գործիչները, քաղաքագետները և պատմաբանները պաշտպանել են նրան՝ Նժդեհին անվանելով կոլլաբորանտ և նացիստական հանցագործ։ Իսկ ահա Հայաստանում նա համարյա սուրբ է, որը փրկել է հայ ժողովրդին սպանդից և պահպանել է երկրի սահմանները։ Այս հարցը բարդանում է նաև այն պատճառով, որ ռուս քաղաքագետների շրջանում կարծիքները տարբեր են։
Նրանց որոշ մասը գտնում է, որ չնայած Նժդեհն իրոք համագործակցել է Հիտլերի հետ, բայց իրականում նա ոչ մեկին չի սպանել, և նրան նստեցրել են ոչ թե ռազմական հանցագործությունների, այլ հակախորհրդային գործունեության համար։ Բացի դա, չնայած այդ մարդու հիշատակի ցուցատախտակը Ռուսաստանում է, բայց այն գտնվում է հայկական եկեղեցու տարածքում, այսինքն՝ Նժդեհին չեն պարտադրում ռուս հասարակությանը։
Ըստ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարության, իրենց համար Գարեգին Նժդեհը և մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանը, որպես պատմական դեմքեր, ունեն նույն ուրվագծերը, քանի որ երկուսն էլ կռվել են Հայաստանի և հայերի համար։
Ըստ Արցախի արտգործնախարար Մասիս Մայիլ յանի, այս ամբողջ պատմությունն ի սկզբանե քաղաքականացված է եղել, և այդ ամենը ասպարեզ են նետել, այսպես ասած, Ռուսաստանի և Հայաստանի «բարեկամները»՝ ի դեմս Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի։
Նա նաև նշել է, որ անգամ Մեծ հայրենական պատերազմի ժամանակ Երրորդ ռեյխի մոբիլիզացիայի մակարդակը, որը եղել է ամենաբարձրերից մեկը, կազմել է բնակչության թվի 16%-ը, իսկ ահա Արցախում Հայրենականին մասնակցության ցուցանիշը կազմել է 30 %, միայն Չարդախլու գյուղը ԽՍՀՄ-ին տվել է երկու մարշալ, այսինքն՝ անիմաստ է քննարկման հարց դարձնել այդ պատերազմում հայ ժողովրդի մեծ ներդրումը։
Բանակի մասին: Իրականում Հայաստանում բանակը սրբություն է։ Այնտեղ սիրում են ասել. «Տվեք մեզ հարյուր տարվա խաղաղություն, և մենք շուռ կտանք աշխարհը»։ Հավանաբար, դա այդպես էլ կլինի, բայց, ցավոք, նման հնարավորությունը դեռևս ոչ մի անգամ չի եղել։ Ընդ որում, այդ երկրում բանակն ու եկեղեցին նույն մեդալի երկու կողմերն են, և հավատացյալ հայի համար հանդիսանում են լրիվ անբաժանելի մասեր։
Հատկապես ռազմատենչ են ղարաբաղցիները։ Ասում են, որ այնտեղ ծառայությանը ոչ պիտանի ճանաչվելը իսկական դժբախտություն է համարվում։ Տարօրինակ մարդիկ են հայերը։ Խաղաղ ժամանակ մեկնում են ով որտեղ կարող է, բայց պատերազմի ժամանակ թողնում են ամեն ինչ և վերադառնում տուն։ Լեռնային Ղարաբաղը (Հայաստանում անվանում են Արցախ) ինքնըստինքյան լրիվ կազմավորված պետություն է։
Ներկայումս այնտեղ որոշակիորեն սահմանին պահպանվում է հրադադարը։ Արցախը ոչ հարուստ, բայց ինքնուրույն ու նաև հեռանկարային երկիր է, ինչի մասին վկայում են նաև նրա տնտեսական աճի ցուցանիշները։
Արդեն 10 տարի այդ հանրապետության տնտեսական աճը լինում է երկնիշ։ Արցախի այցեքարտերն են պարենային ապրանքները, խմիչքը և, իհարկե, բնությունը։ Էկոտուրիզմը այդտեղ հեռանկարային ուղղություն է։ Ներկայումս Արցախ այցելած զբոսաշրջիկների մեծ մասը հայեր են, բայց կան նաև այլ երկրների զբոսաշրջիկներ, և նրանց թիվը անընդհատ աճում է։ Իսկ արդյոք հնարավոր է, որ Արցախը միանա Հայաստանին։ Այդ հարցը այդպես էլ կախված է հայկական օդում։
Տեղի փորձագետները ասում են, որ դա վերջին տարիների գլխավոր միտքն է, բայց և այնպես ներկայումս ընթանում են բանակցություններ, և աստված մի արասցե, որ դրանք խզվեն, քանի որ այդ դեպքում կսկսվեն ռազմական գործողություններ։ ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի հակադրությունը չի խանգարում Ղարաբաղյան հարցի լուծման բանակցություններին։
Երևի թե դա միակ հարթակն է, որտեղ Մոսկվան, Բրյուսելը և Վաշինգտոնը ունեն փոխհամաձայնություն։ Ընդ որում, ԱՄՆ-ի 9 նահանգներ օրենսդիր իշխանությունների մակարդակում ճանաչել են Ղարաբաղի անկախությունը, Ղարաբաղը ունի 20 եղբայր-քաղաքներ, ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում և Լիբանանում գործում են ղարաբաղյան ներկայացուցչություններ, Բասկերի երկիրը և Նոր Հարավային Ուելսը աջակցում են այդ երկրին։ Այնուամենայնիվ, Ղարաբաղի հարցով ոչինչ պարզ չէ։
Ո՛չ Երևանը, ո՛չ Բաքուն և ո՛չ էլ Ստեփանակերտը, ինչպես երևում է, անգամ մոտավորապես չեն հասկանում՝ ինչ անել և ուր շարժվել։ Սակայն Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ ղարաբաղյան հարցի լուծումը անհնար է իրականացնել առանց ադրբեջանական կողմի շահերը հաշվի առնելու։
Նման կերպ Հայաստանը Ադրբեջանին ընդառաջ քայլ է կատարել։ Այսինքն, դա նշանակում է, որ հայերը հույս ունեն փոխադարձ քայլերի։ Նշենք նաև, որ ներկայումս Հայաստանի սահմանների պաշտպանների պակաս չի զգացվում։ Հայաստանում շատ են նաև սիրիացի հայ փախստականները։ Իհարկե, փախստականը փախստական է, բայց ցանկացած դեպքում նրանք Հայաստանում օտարներ չեն։ Լեզուն գիտեն, իսկ տեղացիներից ոչնչով չեն տարբերվում։
Իհարկե, որոշ տարբերություններ կան մենթալիտետում և բարբառում, բայց դրանք շատ արագ են հաղթահարվում։ Հայերը Ռուսաստանին վերաբերվում են և՛ սիրով, և՛ խանդով, և՛ անգամ որոշ վիրավորվածությամբ։ Նրանց համար Մոսկվան բնական դաշնակից է, իսկ ռուսաց լեզուն՝ փաստացի երկրորդ մայրենի լեզու։
Հայաստանը հետևողական կերպով ՄԱԿ-ում չի աջակցում Ղրիմի հարցով ընդունվող հակառուսական որոշումներին և խիստ է արձագանքում Մոսկվայի հանդեպ հնչած ցանկացած անարդարությանը։
Հայերը անգամ համարում են, որ կարող են դառնալ կամուրջ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև: Իսկ փոխարենը իրենց մեծ եղբորից նրանք փոխադարձորեն սպասում են պաշտպանություն և իրավիճակի հասկացողություն։ Երևի թե դա համարժեք փոխանակում է։
