Նշանավոր գրող Վիլյամ Սարոյանի ծննդյան օրն է
Վիլյամ Սարոյանը ծնվել է 1908 թվականի օգոստոսի 31-ին Ֆրեզնոյում, Կալիֆորնիա, բանաստեղծ Արմենակ Սարոյանի և նրա կնոջ՝ Թագուհու ընտանիքում՝ գաղթած Բիթլիս քաղաքից։
Վիլյամ Սարոյանի գրական ստեղծագործությունները շարունակում են ապրել ու գնահատվել ընթերցողների կողմից ամբողջ աշխարհում: Նրա ծննդյան օրը հիշվում է որպես հնարավորություն՝ ևս մեկ անգամ անդրադառնալու նրա մեծ ներդրմանը համաշխարհային գրականության մեջ և ճանաչելու նրա ազդեցությունը հայ մշակույթի պահպանման ու տարածման գործում։
Սարոյանը հայտնի է նաև իր թատրոնի և կարճ պատմվածքների շնորհիվ, որոնցից շատերը դարձել են ամերիկյան դասականներ։
Գրական կյանքի առաջին տասնամյակում Սարոյանը գրել է մի քանի հարյուր պատմվածք, որոնց մեծ մասն ամփոփվել է տասից ավելի ժողովածուներում։
1926 թվականին տասնութամյա Վիլյամը, որը մինչ այդ հասցրել էր փոստատար, սևագործ բանվոր և Սան Հոակինի ֆերմաներում ու խաղողի այգիներում սեզոնային մշակ աշխատել, թողնում է հարազատ ամերիկա-հայկական Ֆրեզնոն ու գնում Սան Ֆրանցիսկո։ Աշխատում է որպես հեռագրատան ծառայող, սպորտային ապրանքների խանութի վաճառող, պահեստի բանվոր։ Ոչ մի տեղ երկար չի մնում, ապրում է վարձով տրվող սենյակներում։
Սարոյանը հատկապես կարճ պատմվածքի, նորավեպի ժանրում ներմուծել է տեղի ու ժամանակի իրողության հետ սերտորեն կապված սոցիալական-հոգեբանական թարմ թեմատիկա, արդիական հնչողություն ունեցող մարդասիրական բարոյական մոտիվներ, պատումի նոր ձևեր, քնարականությամբ ու հումորով լի հնչերանգներ, բնականություն և ճշմարտացիություն, պատկերների ու կերպարների գունագեղություն։
«Ինձ համար հաճելի է կյանքը, ես սիրում եմ կյանքը, այն ինձ հետաքրքրում է: Ես սիրում եմ ապրել, և ամեն ինչի մեջ ինչ-որ անսովոր բան եմ տեսնում, ուզում եմ հասկանալ այդ ամենի իմաստը և արժանահավատությունը»։
Այս մեջբերումը արտացոլում է Սարոյանի խորը մարդկային ըմբռնումը և նրա սերը կյանքի նկատմամբ, որը հաճախ էր արտահայտվում իր գրական ստեղծագործություններում։
Թատերական գործունեություն
1943 թվականը հաջողակ դարձավ միայն Սարոյանի համար։ 36 տարեկանում «Մարդկային կատակերգություն» ֆիլմի սցենարի համար նա արժանացավ ամերիկյան կինոակադեմիայի «Օսկար» մրցանակին։
Սարոյանը նաև հայտնի է իր թատերական ստեղծագործություններով։ Նրա «Քո կյանքում ժամանակն է» պիեսը, որը ներկայացվեց 1939 թվականին, արժանացավ Պուլիցերյան մրցանակի, սակայն Սարոյանը հրաժարվեց այն ընդունել՝ նշելով, որ դրամատուրգիան պետք է գնահատվի ոչ թե մրցանակներով, այլ հանդիսատեսի կողմից։ Պիեսը դարձավ մեծ հաջողություն և լայն ճանաչում գտավ ամբողջ աշխարհում։
Վիլյամ Սարոյանի կյանքը
Սարոյանը ամուսնացել է Քերոլ Մարկուսի հետ, և նրանք երկու երեխա են ունեցել՝ Արամը և Լյուսին։ Չնայած ամուսնությունը երկար չտևեց և ավարտվեց ամուսնալուծությամբ, Սարոյանը պահպանեց կապը իր երեխաների հետ և գրականության մեջ հաճախ անդրադարձավ ընտանեկան թեմաներին։
Վերջին տարիներ և մահ
Վիլյամ Սարոյանը մահացել է 1981 թվականի մայիսի 18-ին, Կալիֆորնիայում՝ 72 տարեկան հասակում։ Իր մահվանից առաջ նա ասաց.
«Մարդկանցից որևէ մեկը չի մնա հավերժ, բայց ես կարծում էի, որ իմ դեպքում այդպես չի լինի»։
Սարոյանի մարմինը մասամբ թաղվեց Ֆրեզնոյում, մասամբ՝ Հայաստանում, Արարատ լեռան դիմաց, ինչը դարձավ իր ժառանգության հանդեպ մեծ հարգանքի նշան։
Վիլյամ Սարոյանը այսօր էլ շարունակում է մնալ որպես մի հեղինակ, ում գրականությունը խորը ազդեցություն է թողնում ընթերցողների վրա՝ ներկայացնելով մարդկային կյանքի գեղեցկությունն ու տառապանքը՝ զուգահեռաբար արտահայտելով իր համեստ, բայց հզոր կենսափիլիսոփայությունը։
Վիլյամ Սարոյանի տուն-թանգարան
2018 թ․ օգոստոսի 31-ին ԱՄՆ-ի Կալիֆոռնիա նահանգի Ֆրեզնո քաղաքում՝ գրողի տանը, որտեղ նա ապրել էր իր կյանքի վերջին 17 տարիները, բացվեց գրողի տուն-թանգարանը։ Տանը ցուցադրված են գրողի կյանքի տարբեր շրջաններից լուսանկարներ, Սարոյանի գունանկարներ, գծանկարներ, նրա գրքերի շապիկները։ Թանգարանում կա նաև հատուկ սենյակ, որտեղ գտնվում է գրողի հոլոգրամը
Մեծարանք
- Նրա անվամբ կոչվել են դպրոց և համալսարան Երևանում։
- 2008 թվականը Հայաստանում հայտարարված էր նրա ծննդյան 100-ամյակին նվիրված տարի։
- 2008 թվականին Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան պողոտայում տեղադրվեց Սարոյանի արձանը (քանդակագործ՝ Դավիթ Երևանցի, ճարտարապետներ՝ Ռուբեն Հասրաթյան և Լևոն Իգիթյան)։
- 2014 թվականին Բիթլիսի քաղաքային խորհուրդը հաստատեց քաղաքի պատմական մասում գտնվող հինգ փողոցների անվանափոխությունը հարավ-արևելյան Թուրքիայում։ Փողոցների նոր անվանումներից է նաև «Վիլյամ Սարոյանի փողոց»-ը։
- 2015 թվականին Բիթլիս քաղաքում բացվեց գրադարան՝ ի պատիվ Վիլյամ Սարոյանի։
- 2018 թվականի օգոստոսի 31-ին՝ գրողի 110-ամյակի կապակցությամբ բացվեց Վիլյամ Սարոյանի տուն-թանգարանը Ֆրեզնո քաղաքում
